AZ Sint Maarten
Ziekenhuis Sint Maarten is een helende omgeving versmolten in het landschap. Dit ziekenhuis op mensenmaat straalt eenvoud en sereniteit uit. Het solide gebouw wordt omringd door groen en omhuld door fragiele zonwerende elementen. De uitvoering van dit concept vereiste een nauwe samenwerking tussen het ontwerpteam, de projectmanagers en aannemers. Geavanceerde technologie, een duurzaam ontwerp, een concurrentiële budgettering en patiëntgerichte ontwerpelementen verweefden samen tot deze unieke omgeving.
Een nieuw regionaal ziekenhuis voor Mechelen
Het project AZ Sint-Maarten combineert drie voormalig aparte ziekenhuiscampussen (Rooienberg Duffel, Leopoldstraat en Zwartzustersvest Mechelen) in één nieuwbouwproject langs de Mechelse ring in België. Op vrijdag 8 juni 2018 had Jan Ennekens (Algemeen Manager van AZ Sint-Maarten) de eer het lintje door te knippen op de opening van het AZ Sint Maarten van VK Architects & Engineers. Dit nieuwe ziekenhuis telt 654 ziekenhuisbedden (waarvan ongeveer 50% eenpersoonskamers), 96 dagziekenhuisbedden en een ruime zone voor overleggen. In het ziekenhuis werken ongeveer 1.700 mensen.
Ontwerpconcept: een object in het landschap
De ontwerpers begonnen met de verankering van het project in de groene ruimte rond de site, die de keuzes op vlak van bouworiëntatie, materialen, volumewerking en toegankelijkheid sterk beïnvloedde. Het resultaat is een optimale integratie in het landschap van een compact ontwerp op menselijke schaal. Bovendien zorgt een golvende zonwering voor een speels en fragiel element: een tweede huid die de patiënten en het personeel beschermt.
Een duidelijke ruimtelijke indeling en helder concept
De ruimtelijke indeling en functionele verbindingen zijn van cruciaal belang bij een ziekenhuisontwerp. In nauwe samenwerking met het team van AZ Sint-Maarten werden functionele vlekkenplannen, stroommodellen en relatieschema’s tot in de puntjes uitgewerkt tot een ontwerp met een duidelijke zorgvisie. Zowel ambulante en klinische zorg, als chronische en acute patiënten worden gescheiden; de hospitalisatieafdelingen zijn gegroepeerd per zorgvloer en verticaal verbonden met de medisch-technische diensten in de sokkel van het gebouw.
De kern van het design is de ‘zorgboulevard’, bereikbaar via de hoofdingang. Deze centrale ruggengraat, waarop de verticale en horizontale circulatie samenkomen, vormt de as waarop alle diensten uitkomen. Met zijn noordoostelijke oriëntatie is deze as volledig met glas bekleed, waarbij de ene kant uitkijkt op de stad Mechelen en de andere op het platteland achter de naburige R6-ringweg. Ruime patio’s zorgen voor natuurlijk licht in alle kamers, wat transparantie en een ‘leesbare’ campus biedt.
Door te werken met veel glas hebben de patiënten visueel contact met de buitenwereld.
Ontwerp met hart voor de patiënt
In nauw overleg met het ziekenhuis werd er veel aandacht besteed aan het comfort van de patiënt in de vorm van privacyoverwegingen, ergonomie en omgevings- en veiligheidselementen. Door te werken met veel glaspartijen hebben de patiënten bijna voortdurend visueel contact met de buitenwereld. Om dit te bereiken, kozen de architecten voor ramen en schrijnwerk die voldoen aan de hoogste criteria op vlak van prestaties en thermische isolatie, zoals bepaald in de Belgische standaarden. De CS 77-HI-ramen van Reynaers Aluminium stemden perfect overeen met deze vereisten, terwijl ze ook letterlijk zorgden voor een ‘venster op de natuur’ en het gebouw van veel natuurlijk licht voorzagen. Elke patiënt heeft niet enkel zicht op het omliggende groen, maar beschikt ook over eigen sanitair en een internet-tv met verschillende aanpasbare functies.
Compact en fragiel
Naast het zorgen voor een meer menselijke schaal, zorgde de compacte aard van het ontwerp ervoor dat er minder bouwschil per vierkante meter nodig was, wat tijdens de bouwfase de kosten drukte en op langere termijn zal zorgen voor minder energieverlies.
Om de lage energiebehoefte van het gebouw te optimaliseren, werd er aan verschillende gevels met een zonwering gewerkt
VK Architects & Engineers ontwierp deze unieke zonwering aan de hand van gebogen lamellen in een golvend patroon. De buiging en vorm werd door VK Architects & Engineers bestudeerd om tot een zeer functionele zonwering te komen. Voor het ontwerpproces werd een simulatiemodel van het gebouw gemaakt om het thermisch comfort in de patiëntenkamers te monitoren. Naast optimale prestaties verleent het ontwerp van de zonwering ook een unieke identiteit aan het gebouw, terwijl de patiënten nog steeds vanuit hun bed kunnen genieten van het zicht op het omliggende landschap. Het unieke ontwerp werd door VK Architects & Engineers in zijn aanbestedingsdossier aangeduid als intellectueel eigendom.
Bij de omzetting van het ontwerp naar productie, kwamen de aannemer en Reynaers Aluminium samen tot een technisch voorstel om het bestaande BS 100-systeem op maat aan te passen aan de ontwerpnoden. Deze oplossing bestaat uit niet minder dan 63.000 meter profielen. Deze fragiele en functionele ‘huid’ past zich aan de geveloriëntatie aan. Zo vereist bijvoorbeeld de lagere stand van de zon in het westen en oosten een kleinere afstand tussen de lamellen dan de hoge zonpositie in het zuiden. Er werd ook veel aandacht besteed aan de overgang van openbare naar semiopenbare en privéruimtes door te spelen met de transparantie.
Samenwerking tussen architect en fabrikant
Omdat de bouw van het ziekenhuis verliep aan de hand van een openbare aanbesteding, kon VK Architects & Engineers niet op voorhand een bepaalde fabrikant of onderaannemer benoemen. Na toekenning van het contract stelden aannemer MBG en onderaannemer Couwenberghs-Schellekens samen Reynaers Aluminium voor. Na een bezoek aan de gebouwen van Reynaers werd Reynaers Aluminium opgenomen in het bouwteam.
Op basis van het gedetailleerde ontwerp van de zonwering door VK Architects & Engineers werd een hechte samenwerking opgebouwd tussen fabrikant, aannemer en architect om tot een werkbare technische oplossing te komen. “Een van de belangrijkste elementen in dit project was de windtunneltest om de algemene weerstand voor windbelasting en de akoestische impact te testen. Deze test overtuigde iedereen van de kwaliteit van de technische oplossing die Reynaers aanreikte”, stelt architect Erik Vereecken, Projectdirecteur Healthcare bij VK Architects & Engineers.
De doelstellingen van het ontwerp werden bereikt door het gedetailleerde design te respecteren en door de werkwijze van de gevelbouwer om een standaard product aan te passen tot een nieuw product op maat.
Een BIM-concept
AZ Sint-Maarten is uniek in die zin dat het al in 2010 een ‘early adopter’ was van BIM (Building Information Modelling) of het maken van digitale bouwmodellen. Door te werken met een 3D-model konden verschillende aspecten van het ontwerp worden gecontroleerd en kon men door het project wandelen nog voor het gebouwd was. Lang voordat de bouw begon, werd gewerkt aan de luchtcirculatie en werden mechanische en thermische simulaties uitgevoerd op basis van simulatiegegevens. Deze gegevens werden verder geëvalueerd om het ontwerp te optimaliseren, terwijl het budget concurrentieel bleef.
Een helende omgeving
Stevig maar fragiel, compact en zeer functioneel in ontwerp, maar toch met een zeer ruim gevoel: het AZ Sint-Maarten is echt een uitzonderlijk voorbeeld van een helende omgeving die patiënten, families en al wie werkt in deze gezondheidszorgomgeving koestert en ondersteunt.
Gebruikte Reynaers Aluminium systemen
Partners bij dit project
Fotograaf
- Debbie De Brauwer
