Villa Gasthuiskwartier: het bedrijvige handelsverleden op de Binnendieze is bijna voelbaar
Villa Gasthuiskwartier herbergt het DNA van ’s-Hertogenbosch in zich. Van de hortus conclusus tot de ontsluiting van de oude kelder vervlecht de stad zich via de grote gevelopeningen met het privédomein.
De stadsvilla is een statement dat laat zien dat grote ingrepen een historisch centrum niet hoeven te verdringen. En dat grote gebaren – mits geaard in de context en locatie – sereniteit kunnen creëren en de geschiedenis van de stad doen leven. “Het is de krent in de pap tussen de nieuwbouw en sluit aan op het historische stedelijk weefsel. Daardoor ontstaat dynamiek. Bovendien moet een huis zich met een antropomorfe attitude afvragen: wat doe ik hier eigenlijk? Daarin ligt mijn opgave als architect verborgen”, zegt architect Thomas Kemme. De villa in het Gasthuiskwartier beantwoordt de vraag overigens zonder gêne. Met een geprononceerd raam dat als een schilderij boven de entree ‘hangt’ en de wijze waarop het drie monumentale hemelbomen omarmt, is het gebouw hyper contextueel, maar schuwt het ook niet om een statement te maken.
“Deze woning had nooit tot stand kunnen komen zonder de steun van supervisor West 8, het bouwteam met Van den Heuvel Helmond en bovenal de opdrachtgevers” vervolgt Kemme. “Zij hebben een ‘erfgoedhart’. Op deze ingewikkelde locatie waar vroeger het Groot Zieken Gasthuis stond, was dat van het grootste belang.” Niet uitsluitend om vorm en volume in te passen op het kavel; de wens was tevens om heden en verleden zo te verweven dat het bedrijvige handelsverleden op de Binnendieze bijna voelbaar is.
Deze rivier was ooit de levensader van de stad en is door Kemme in het ontwerp geïntegreerd. “In de oude kademuur zaten twee kleine kelderraampjes, waaraan de relicten in de kademuur nog herinnerden. Tijdens het archeologisch onderzoek tikten we echter het keldertje aan. Waarop ik tegen de opdrachtgevers zei: ‘dat gaan we uitgraven, het is immers van jullie’.” Het penant tussen de raampjes werd gesloopt en de linker- en rechter negge vormen nu de omlijsting van de grote gevelopening. “Al heeft de kelder geen functie, het is de ziel van het huis. Het biedt een fenêtre sur cité; een zesde gevel die een wederkerige relatie tot de stad heeft.” Door de opening – door gevelbouwer D’n Boeij voorzien van een prachtig hoekvenster – hebben de bewoners direct zicht op de Binnendieze en krijgen passanten een inkijkje in de woning en de omsloten tuin. Al is dat laatste ook bijna een illusie. Door het perspectief vangen zij slechts een glimp van het privédomein op.
Voor de lichttoetreding in de woonkeuken – die zich achter de kademuur bevindt – zorgen twee grote puien die het terras en de tuin ontsluiten. “Via de schuifpui, de grootste die Reynaers Aluminium kan maken, bereik je de geheimzinnig omsloten tuin.”
